แอปพลิเคชั่นตรวจสอบเห็ด “คัดแยกเห็ดไทย”

     วัตถุประสงค์ แอปพลิเคชันตรวจสอบเห็ด “คัดแยกเห็ดไทย” เพื่อเป็นเครื่องมือช่วยเบื้องต้นในการเลือกรับประทานเห็ดจากป่าธรรมชาติ เป็นการลดจำนวนผู้ป่วยที่มีการบริโภคเห็ดมีพิษและเฝ้าระวังในชุมชน

        แอปพลิเคชันตรวจสอบเห็ด “คัดแยกเห็ดไทย” มีความสะดวกสบาย ใช้ง่าย ใครก็สามารถใช้ได้ เพียงดาวน์โหลดแอปพลิเคชั่นตรวจสอบเห็ด “คัดแยกเห็ดไทย” ลงมาในโทรศัพท์มือถือแบบ Android ของเราเท่านั้น และเมื่อติดตั้งโปรแกรมในโทรศัพท์มือถือแล้วแม้ไม่มีสัญญาณอินเทอร์เน็ตก็ใช้แอปพลิเคชั่นนี้ได้ โดยที่เราไม่จำเป็นจะต้องมีความรู้เรื่องเห็ด เราก็สามารถใช้แอปนี้ได้เลย 

       

        เมื่อเราเริ่มสแกนเห็ดที่ต้องการทราบชนิด โปรแกรมจะประมวลผลเป็นแบบ Real time และทำการเปรียบเทียบลักษณะทางสัณฐานวิทยากับรูปภาพที่มีอยู่ในฐานข้อมูล การประมวลผลความถูกต้องจะบอกเป็นตัวเลขโดยบอกเป็นร้อยละของความถูกต้อง เมื่อโปรแกรมสามารถเปรียบเทียบความเหมือนของเห็ดได้ที่ร้อยละ 95 โปรแกรมจะหยุดและแสดงภาพเห็ดพร้อมชื่อบนหน้าจอ โดยแสดงชื่อเห็ด 2 ชนิด หากพบว่าเห็ดที่สแกนเป็นเห็ดมีพิษจะมีโลโก้หัวกะโหลกสีแดงเตือนในภาพ ส่วนเห็ดที่รับประทานได้โลโก้จะเป็นรูปช้อนส้อมและมีสีเขียว นอกจากนี้ยังสามารถกดดูข้อมูลเพิ่มเติมได้อีกชั้นหนึ่งจากชื่อเห็ดที่แสดง ได้แก่ ข้อมูลชื่อพื้นเมือง ชื่อวิทยาศาสตร์ ลักษณะที่สำคัญ กลุ่มของสารพิษ อาการที่แสดงหลังรับประทานเห็ดพิษชนิดดังกล่าวและการปฐมพยาบาลเบื้องต้นเมื่อมีอาการอาหารเป็นพิษจากการรับประทานเห็ดพิษ

     แผนในการพัฒนาแอปนั้น หัวใจสำคัญของการมีแอปคือการมีฐานข้อมูลของชนิดเห็ดที่ถูกต้องและมีรูปภาพจำนวนมากเพื่อใช้เปรียบเทียบ แอปถึงจะมีประสิทธภาพสูงและมีความถูกต้องแม่นยำ หากเรามีฐานข้อมูลรูปภาพน้อยก็จะทำให้การประมวลผลชนิดของเห็ดต่ำ หรือมีความแม่นยำน้อยลง ปัจจุบันตัวแอปพลิเคชั่นนั้นดีอยู่แล้ว เพียงแต่เราต้องการจะพัฒนาให้มีประสิทธิภาพในการใช้งานเพิ่มมากขึ้น ดังนั้นจึงจำเป็นต้องไปเพิ่มข้อมูลในฐานข้อมูลให้มีจำนวนมากขึ้น ซึ่งตอนนี้ในแอปพลิเคชั่นมีกลุ่มเห็ดพิษและเห็ดรับประทานได้จำนวน 14 กลุ่ม ในอนาคตทีมนักวิจัยมีความเห็นพ้องกันว่าควรเพิ่มจำนวนชนิดของเห็ดที่พบในป่าธรรมชาติให้มีมากขึ้นอีกและข้อมูลชนิดเห็ดที่ชาวบ้านเก็บมาขายในตลาดในช่วงฤดูฝน ยกเว้นเห็ดเศรษฐกิจที่ผลิตจากฟาร์มเห็ด เนื่องจากแอปพลิเคชั่นนี้มุ่งเน้นการใช้งานกับเห็ดจากป่าธรรมชาติ

       

         จากนั้นเรามีการพิจารณาว่าเราจะต้องมีการปรับปรุงใหม่ และโปรมแกรมเมอร์ในทีมวิจัยเสนอแนะให้ใช้จำนวนข้อมูลภาพ 1,000 ภาพ ต่อเห็ด 1 ชนิด และมีจำนวนเท่ากันทุกชนิด เพื่อความไม่ลำเอียงในการประมวลผลเปรียบเทียบชนิดของเห็ด จึงได้แอปพลิเคชั่นเวอร์ชั่นที่ 2 ต่อมาได้พัฒนาเวอร์ชั่นที่ 3 โดยการให้โปรแกรมสามารถเปรียบเทียบลักษณะจากภาพถ่ายเห็ด เช่น มีคนส่งภาพเห็ดมาให้ในโทรศัพท์มือถือ เราสามารถนำภาพนั้นไปใช้แอปเพื่อสแกนหาชื่อเห็ดได้เลย โดยโปรแกรมการสแกนแบบ real time ยังคงมีอยู่เช่นเดิม แต่เวอชั่นนี้พบปัญหาคือ เมื่อดาวน์โหลดรูปภาพไปเพื่อให้โปรแกรมสแกนเปรียบเทียบรูปภาพจะกลับหัวและสัดส่วนของภาพผิดเพี้ยนไปจึงยกเลิกเวอร์ชั่นที่ 3 รอการปรับปรุง ปัจจุบันจึงใช้แอปพลิเคชั่นเวอร์ชั่นที่ 2 เท่านั้น

        นอกจากนี้อุปสรรคในการทำงานที่พบคือ การเจริญของเห็ดในแต่ละปีไม่มีเวลาที่แน่นอน เช่น บางปีเห็ดพิษชนิดหนึ่งเจริญและพบดอกเห็ดในช่วงกลางเดือนกรกฎาคม แต่ปีถัดมาเราไปตามหาเพื่อถ่ายภาพและเก็บตัวอย่างเพิ่มเติมกลับไม่พบเจอในพื้นที่เดิม และบางช่วงเวลาทีี่เรากำหนดออกภาคสนามกลับไม่พบเห็ดเลยเนื่องจากฝนไม่ตกหรือบางครั้งเห็ดก็ย่อยสลายไปหมดแล้ว เนื่องจากเราต้องออกภาคสนามทั่วประเทศโดยเฉพาะพื้นที่ที่มีรายงานการเจ็บป่วยจากรับประทานเห็ดพิษ ดังนั้นทีมวิจัยจึงต้องทำงานแข่งกับเวลาเพื่อที่จะได้ข้อมูลให้มากที่สุดและครบถ้วนที่สุด

        ในปัจจุบันทีมนักวิจัยได้ดำเนินการจัดอบรมเชิงปฏิบัติการเกี่ยวกับการศึกษาลักษณะทางสัณฐานวิทยาของเห็ดและการใช้แอปพลิเคชั่นตรวจสอบเห็ด โดยโครงการวิจัยนี้ได้จัดทำ “คู่มือการศึกษาลักษณะทางสัณฐานวิทยาของเห็ด เห็ดพิษและการเฝ้าระวังในชุมชน” ขึ้นเพื่อประโยชน์แก่ผู้สนใจเห็ดทั่วไปและเพื่อใช้อบรม โดยมีผู้เข้าร่วมอบรม ได้แก่ เจ้าหน้าที่ทางการแพทย์ชุมชน คือ เจ้าหน้าที่ อสม.(อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน) และเจ้าหน้าที่ใน รพ.สต. (โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล) ก่อนอันดับแรก เนื่องจาก อสม. นั้นจะมีความใก้ลชิดกับชุมชนอยู่แล้ว หากมีเหตุการณ์พบผู้ป่วยที่รับประทานเห็ดมีพิษขึ้นในชุมชน เจ้าหน้าที่ อสม.จะเป็นคนที่ทราบลำดับแรก และส่งต่อมาที่เจ้าหน้าที่ รพ.สต. จะต้องมีการคัดกรองโดยการสอบสวนโรคอย่างละเอียด พร้อมนำส่งอาหารที่เหลือรับประทานและตัวอย่างเห็ดให้แก่กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ เพื่อตรวจหาชนิดของสารพิษว่าเป็นพิษชนิดใดและส่งข้อมูลผลตรวจกลับมายังโรงพยาบาลเพื่อให้แพทย์ช่วยเหลือผู้ป่วยได้อย่างถูกต้อง เราจึงต้องนำ แอปพลิเคชั่นตรวจสอบเห็ด “คัดแยกเห็ดไทย” ไปถ่ายทอดกับเจ้าหน้าที่ อสม. และเจ้าหน้าที่ รพ.สต. เพื่อเจ้าหน้าที่เหล่านี้จะได้ช่วยเหลือและถ่ายทอดองค์ความรู้ให้กับชาวบ้านอีกทางหนึ่ง หรือหากชาวบ้านไม่มีโทรศัพท์ที่เป็นสมาทโพนอาจจะให้เจ้าหน้าที่ อสม. หรือเจ้าหน้าที่ รพ.สต. ช่วยสแกนตรวจสอบชนิดของเห็ดที่ชาวบ้านเก็บมาจากป่าธรรมชาติก่อนนำไปปรุงอาหารได้ 

       

         ในส่วนของมหาวิทยาลัย ตนเองได้นำเรื่องแอปพลิเคชันตรวจสอบเห็ด “คัดแยกเห็ดไทย”เพิ่มลงในหลักสูตรการเรียนการสอน ในรายวิชาที่เป็นหลักสูตรที่อยู่ในภาควิชาชีววิทยา เพื่อให้นิสิตได้เรียนรู้เกี่ยวกับเห็ดพิษและเห็ดรับประทานได้และตระหนักถึงอันตรายจากการรับประทานเห็ดพิษ และนิสิตที่ผ่านการใช้แอปพลิเคชั่นนี้ยัง เป็นกระบอกเสียงที่สำคัญ อีกทั้งสามารถนำกลับไปถ่ายทอดวิธีการใช้แอปพลิเคชั่นนี้ต่อที่บ้านได้อีก นอกจากนี้คณะวิทยาศาสตร์ได้มีโครงการสนับสนุนการจัดตั้งห้องเรียนวิทยาศาสตร์ในโรงเรียนมัธยม โดยการกำกับดูแลของมหาวิทยาลัย หรือ โครงการ วมว. ขึ้นในโรงเรียนสาธิตมัธยมแห่งมหาวิทยาลัยมหาสารคาม ได้มีการจัดหลักสูตรการเรียนรู้ มีการสอนในรายวิชา วิทยาศาสตร์กับภูมิปัญญาท้องถิ่น ตัวเองเป็นผู้สอนในรายวิชาดังกล่าวจึงได้นำหัวข้อการเรียนรู้เกี่ยวกับเห็ดตามภูมิปัญญาท้องถิ่นและการใช้แอปพลิเคชั่นตรวจสอบเห็ด ไปสอนให้นักเรียนได้ศึกษาเกี่ยวกับเห็ดในท้องถิ่นทั้งเห็ดพิษและเห็ดรับประทานได้เพื่อเป็นการเฝ้าระวังการรับประทานเห็ดพิษที่เก็บจากป่าธรรมชาติในครอบครัวและในชุมชนต่อไปในอนาคตได้