เปราะนภาวรรณ พืชชนิดใหม่ของโลก

 เปราะนภาวรรณ 𝐾𝑎𝑒𝑚𝑝𝑓𝑒𝑟𝑖𝑎 𝑛𝑎𝑝𝑎𝑣𝑎𝑟𝑛𝑖𝑎𝑒 Saensouk, P.Saensouk & Boonma พืชชนิดใหม่ของโลก  โดยคณะผู้วิจัยจากมหาวิทยาลัยมหาสารคามเห็นชอบการใช้ชื่อ "เปราะนภาวรรณ" เป็นชื่อทางวิทยาศาสตร์ และมีชื่อไทยที่ตั้งขึ้นเพื่อเป็นเกียรติแก่ท่าน "รองศาสตราจารย์ ดร.นภาวรรณ นพรัตนราภรณ์" “นักวิทยาศาสตร์อาวุโส ประจำปี 2563” ท่านเป็นผู้สนับสนุนงานวิจัยด้านความหลากหลายทางชีวภาพและการใช้ประโยชน์ ทำให้ประเทศไทยมีองค์ความรู้ด้านความหลากหลายทางชีวภาพ

เรามีการค้นพบ และทำการศึกษา ค้นคว้า และพบ"เปราะนภาวรรณ" "𝐾𝑎𝑒𝑚𝑝𝑓𝑒𝑟𝑖𝑎 𝑛𝑎𝑝𝑎𝑣𝑎𝑟𝑛𝑖𝑎𝑒 ซึ่งเปราะนภาวรรณ เป็นพืชวงศ์ขิง (Zingiberaceae) สกุลเปราะ (Kaempferia) สกุลย่อยเปราะหอม (Kaempferia) พบครั้งแรกในป่าพื้นที่ จังหวัดนครสวรรค์ และมีสถานภาพการอนุรักษ์เป็นพืชถิ่นเดียว (Endemic species) และพืชหายาก (Rare species) ของประเทศไทย เนื่องจากไม่พบรายงานการกระจายพันธุ์ในประเทศอื่นๆ

.

.      สำหรับพืชในสกุลเปราะ (genus Kaempferia) แบ่งออกเป็นสองสกุลย่อย (subgenus) ตามลักษณะการเกิดช่อดอกคือ “สกุลย่อยเปราะหอม” (subgenus Kaempferia) จะมีช่อดอกเกิดอยู่ระหว่างกาบใบ คือ มีใบก่อนแล้วถึงมีช่อดอก โดยมักพบออกดอกในช่วงเดือน มิ.ย. - ก.ย. ในขณะที่ “สกุลย่อยดอกดิน” (subgenus Protanthium) จะมีช่อดอกเกิดจากตาเหง้าก่อนที่จะมีลำต้น มักพบออกดอกในช่วงเดือน ก.พ. - พ.ค.สำหรับ “เปราะนภาวรรณ” จะมีช่อดอกอยู่ระหว่างกาบใบจึงถูกจัดอยู่ใน “สกุลย่อยเปราะหอม” (subgenus Kaempferia)

.

          ลักษณะทางสัณฐานวิทยา “เปราะนภาวรรณ” เป็นพืชล้มลุก มีการพักตัวในช่วงฤดูหนาว มีลำต้นใต้ดินหรือเหง้ารูปทรงไข่ เหง้าเรียงต่อกันเป็นแถวเมื่อมีอายุหลายปี รากสะสมอาหารอยู่ใกล้กับเหง้า ใบรูปไข่จนถึงรูปเกือบกลมแผ่ราบขนานดิน ปกติจะมีสองใบตรงข้ามกัน บางครั้งอาจพบมีได้ถึงสามใบ ปลายใบแหลมมีติ่งสั้น ฐานใบกลม ด้านบนของใบสีเขียวมีลายจุดสีเขียวเข้มมากจนถึงจุดสีดำ ช่อดอกเกิดอยู่ระหว่างกาบใบ ดอกสีขาว ดอกบานในระนาบเดียวกันขนานกับดิน คือ กลีบเกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน (staminodes) ไม่ตั้งขึ้น เมื่อบานจะอยู่ในระนาบเดียวกับกลีบปาก (labellum) และมีแต้มสีเหลืองอ่อนบริเวณโคนกลีบปาก ใบอ่อนที่ยังม้วนอยู่ใช้รับประทานเป็นอาหารเหมือนกับบางชนิดในสกุลเดียวกัน พบออกดอกในช่วงเดือน มิ.ย. - ส.ค.

.

“เปราะนภาวรรณ” มีดอกสีขาวแต้มเหลืองที่กลีบปากและมีใบแผ่ราบกับดินคล้ายกับ เปราะป่า (Kaempferia roscoeana Wall.) แตกต่างกันตรงที่ “เปราะนภาวรรณ” มีกาบใบที่มีขน ใบมีลายจุด และผิวใบมีขนทั้งสองด้าน ใบประดับมีขน กลีบเลี้ยงยาว 2.5-2.9 เซนติเมตร มีขนประปราย รยางค์อับเรณูรูปไข่กว้าง ประมาณ 5.5 x 5.0 มิลลิเมตร ต่อมน้ำหวาน (Epigynous glands) ยาวประมาณ 10 มิลลิเมตร

.           ในขณะที่ “เปราะป่า” (K. roscoeana) มีกาบใบเกลี้ยงไม่มีขน ใบไม่มีลายจุด แต่เป็นลายสีเงิน หรือสีเขียวเข้ม ผิวใบเกลี้ยงทั้งสองด้าน ใบประดับผิวเกลี้ยง รยางค์อับเรณูรูปไข่ และมีขนาดเล็กไม่โดดเด่น ประมาณ 1.5 x 1.5 มิลลิเมตร ต่อมน้ำหวาน (Epigynous glands) สั้นประมาณ 3 มิลลิเมตร นอกจากนี้การกระจายพันธุ์ของ “เปราะป่า” ยังอยู่ในโซนตะวันตกเฉียงใต้ของไทย ในขณะที่ “เปราะนภาวรรณ” อยู่ในโซนภาคเหนือตอนล่างค่อนมาทางจังหวัดลพบุรี และคล้ายกับ “เปราะโคราช” (Kaempferia koratensis Picheans.) ที่มีดอกสีขาวแต้มเหลืองที่กลีบปากและมีใบแผ่ราบกับดินเหมือนกัน ต่างกันตรงที่ “เปราะนภาวรรณ” มีใบลายจุด ใบมีขนทั้งสองด้าน แต่ “เปราะโคราช” ไม่มีลายจุด และ ต่อมน้ำหวาน (Epigynous glands) สั้นประมาณ 4 มิลลิเมตร รวมถึงการกระจายพันธุ์ในธรรมชาติของ “เปราะโคราช” ปัจจุบันพบแค่ในพื้นที่ป่าจังหวัดนครราชสีมา ไม่พบในโซนภาคกลางของไทย

 

        ในขณะที่เมื่อเทียบกับชนิดที่มีใบลายจุดคล้ายกัน ในสกุลเดียวกันและมีการกระจายพันธุ์ในพื้นที่ใกล้เคียงกัน พบว่า มีพืชในสกุลเปราะที่มีใบลายจุดสองชนิด คือ “เปราะใบลายจุด” (Kaempferia maculifolia Boonma & Saensouk), “เปราะเสือดาว” (Kaempferia pardi K.Larsen & Jenjitt.)

. ทั้งสองชนิดนี้มีความแตกต่างจาก “เปราะนภาวรรณ” อย่างชัดเจน คือ กลีบปากมีแต้มสีม่วง “เปราะใบลายจุด” (K. maculifolia) มีลำต้นเทียมที่ตั้งตรง ใบชี้ขึ้นไม่ได้แผ่แบนราบแบบ “เปราะนภาวรรณ” ในขณะที่ “เปราะเสือดาว” (K. pardi) ดอกบานเต็มที่ทำมุมประมาณ 45 องศา ไม่ได้บานในระนาบเดียวกันแบบดอกของ “เปราะนภาวรรณ” รวมไปถึงขนาดของใบ “เปราะเสือดาว” มีขนาดใหญ่กว่า และหนากว่ามาก

.

ชอบขึ้นในพื้นที่เปิดที่มีลักษณะดินเป็นดินปนทราย อากาศร้อนชื้น ฝนตกปานกลาง 

เปราะนภาวรรณ เป็นพืชหายากและพืชถิ่นเดียวที่สามารถนำมาเพาะขยายพันธุ์โดยการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อเพื่อเพิ่มจำนวนต้นพืชให้มีจำนวนมากขึ้นได้อีกทางหนึ่ง

 ฝากอะไรถึงนักวิจัยที่มีความสนใจในเรื่องนี้

การศึกษาอนุกรมวิธานและความหลากหลายของกลุ่มพืชแต่ละชนิดจะต้องอาศัยความเชี่ยวชาญและมีการศึกษามาอย่างยาวนานถึงจะสามารถชี้ชัดได้ว่าพืชชนิดที่เราศึกษาเป็นพืชหายากหรือพืชถิ่นเดียวจนนำไปสู่การเป็นพืชชนิดใหม่ของโลกได้ ดังนั้นนักวิจัยจึงต้องมีความมุ่งมั่นและศึกษาอย่างต่อเนื่องเพื่อให้เกิดประสบการณ์ความเชี่ยวชาญได้ในที่สุด พืชชนิดนี้สามารถนำไปพัฒนาและศึกษาต่อยอดเพิ่มเติมได้ทั้งในศาสตร์ด้านการเกษตรปรับปรุงพันธุ์พืช ด้านเคมีเภสัชในการผลิตพืชสมุนไพร รวมทั้งด้านอื่นๆ ต่อไปได้ในอนาคต