นางอังคณา นีละไพจิตร เกิดเมื่อวันที่ ๒๓ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๙๙ สำเร็จการศึกษาระดับปริญญาตรี สาขาวิชาพยาบาลศาสตร์ จากมหาวิทยาลัยมหิดล

   นางอังคณา นีละไพจิตร ปฏิบัติหน้าที่ทั้งในด้านวิชาชีพพยาบาลตามสาขาวิชาที่ได้ศึกษา และมีบทบาทสำคัญที่เกี่ยวข้องกับสิทธิมนุษยชน โดยเป็นประธานมูลนิธิยุติธรรมเพื่อสันติภาพ เป็นคณะกรรมการรณรงค์เพื่อสิทธิมนุษยชน เป็นสมาชิกสภาร่างรัฐธรรมนูญ กรรมาธิการยกร่างรัฐธรรมนูญ กรรมาธิการวิสามัญศึกษา สอบสวนปัญหาความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ สภานิติบัญญัติแห่งชาติ กรรมการกองทุนสมชาย นีละไพจิตร กรรมการโครงการพลเมืองคนกล้า สถาบันสัญญา ธรรมศักดิ์เพื่อประชาธิปไตยมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เป็นผู้เขียนรายงานประเทศไทยตามกติกาสากลว่าด้วยสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง กรรมาธิการวิสามัญติดตาม เร่งรัด ประเมินผลการแก้ปัญหาและการพัฒนาจังหวัดชายแดนภาคใต้ กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ และยังเป็นสมาชิก กรรมการ อนุกรรมการในองค์กรระดับชาติและระดับสากลที่เกี่ยวข้องกับสิทธิมนุษยชนอีกหลายสถาบัน

   นางอังคณา นีละไพจิตร ยังได้รับรางวัลบุคคลเกียรติยศมูลนิธิโกมล คีมทอง รางวัลดีเด่นผู้หญิงปกป้องสิทธิมนุษยชน รางวัลนักต่อสู้เพื่อสิทธิมนุษยชนแห่งเอเชีย รางวัลนักสิทธิมนุษยชนกวางจู รางวัลสตรีดีเด่น สาขาสิทธิมนุษยชน รางวัลผู้หญิงนักปกป้องสิทธิมนุษยชน รางวัลผู้หญิงคิดบวก นอกจากนี้ ยังได้การยกย่องจากสภาสหภาพยุโรป ในฐานะผู้หญิงปกป้องสิทธิมนุษยชน (Women Human Rights Defender) และได้รับการยกย่องจากองค์การเพื่อความเสมอภาคระหว่างเพศและเสริมพลังของผู้หญิงแห่งสหประชาชาติ (UN WOMEN) ให้เป็นหนึ่งในสตรีผู้ประสบความสำเร็จของโลก

   นอกจากประวัติการปฏิบัติงาน และรางวัลเกียรติยศที่ได้รับแล้ว นางอังคณา นีละไพจิตร ยังสร้างสรรค์ผลงานเขียนอีกหลายเรื่องที่เกี่ยวข้องกับสิทธิมนุษยชน เช่น บทบาทและความท้าทายของผู้หญิงมาเลย์มุสลิมในจังหวัดชายแดนภาคใต้ของประเทศไทย การบังคับให้สูญหายในประเทศไทย และการเข้าถึงความยุติธรรมของผู้หญิง สำรวจอุปสรรคและการเปลี่ยนแปลงที่จำเป็น เป็นต้น

   ด้วยความชัดเจนในบทบาทหน้าที่และการปฏิบัติงานที่ชัดเจนเข้มแข็งด้านสิทธิมนุษยชน มีผลงานเป็นที่ประจักษ์ และได้รับการยกย่องอย่างกว้างขวางทั้งในระดับชาติและระดับนานาชาติ สภามหาวิทยาลัยมหาสารคาม จึงมีมติเป็นเอกฉันท์มอบปริญญาปรัชญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขาวิชาสิทธิมนุษยชนศึกษา แด่ นางอังคณา นีละไพจิตร เพื่อเป็นเกียรติแก่วงศ์ตระกูลและมหาวิทยาลัยมหาสารคามสืบไป