ศาสตราจารย์เกียรติคุณฉวีลักษณ์ บุณยะกาญจน เกิดวันที่ ๑๗ พฤศจิกายน ๒๔๗๗ ที่อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ เป็นบุตรีของนายโสภณ นางประจวบ ศาตมัย สมรสกับรองศาสตราจารย์ วีระ บุณยะกาญจน อดีตรองอธิการบดีมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒมหาวิทยาลัยมหาสารคาม  สามสมัย ปัจจุบัน ศาสตราจารย์เกียรติคุณฉวีลักษณ์ บุณยะกาญจน อายุ ๗๖ ปี

   ศาสตราจารย์เกียรติคุณฉวีลักษณ์ บุณยะกาญจน สำเร็จปริญญาการศึกษาบัณฑิต จากมหาวิทยาลัยประสานมิตร สำเร็จปริญญาอักษรศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาบรรณารักษศาสตร์ จากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย สำเร็จปริญญาการศึกษาดุษฎีบัณฑิต จาก University of Southern California สหรัฐอเมริกา

   ศาสตราจารย์เกียรติคุณฉวีลักษณ์ บุณยะกาญจน เริ่มรับราชการครั้งแรกที่สำนักวิทยบริการ วิทยาลัยวิชาการศึกษามหาสารคาม โดยดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการสำนักวิทยบริการอย่างยาวนาน มีความรอบรู้และมีวิสัยทัศน์อย่างกว้างขวางลุ่มลึก สามารถพัฒนาห้องสมุดสถาบันอุดมศึกษาเป็นแหล่งเรียนรู้สรรพวิทยาการและเป็นศูนย์รวมจิตวิญญาณของชุมชนอีสาน คือศูนย์สารสนเทศอีสานสิรินธร พัฒนาสำนักวิทยบริการให้เป็นต้นแบบเป็นห้องสมุดมาตรฐานของสถาบันอุดมศึกษา นอกจากนี้ยังดำรงตำแหน่งประธานโครงการความร่วมมือทางวิชาการสาขาวิชาบรรณารักษศาสตร์แก่สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ในพระราชูปถัมภ์ของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี พ.ศ.๒๕๒๔ ได้จัดตั้งหลักสูตรปริญญาโทบรรณารักษศาสตร์และสารสนเทศขึ้นเป็นแห่งแรกของสถาบันอุดมศึกษาส่วนภูมิภาค โดยเน้นการสร้างหลักสูตรสารสนเทศเพื่อชุมชน จัดทำบรรณานุกรมงานวิจัยภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จัดตั้งสารสนเทศด้านพฤกษศาสตร์พันธุ์ไม้อีสาน จัดทำสื่อ CD-ROM  Multimedia วัฒนธรรมท้องถิ่นด้วยคุณูปการในการสร้างแหล่งเรียนรู้ที่ทันสมัย สวนสุนันทาวิทยาลัยและจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยจึงยกย่องประกาศเกียรติคุณนิสิตเก่าดีเด่นในระดับนานาชาติสำนักงานเลขาธิการ คณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วยการศึกษาสหประชาชาติ (UNESCO) เสนอชื่อเป็นผู้เชี่ยวชาญจากประเทศไทยสาขาบรรณารักษศาสตร์ และได้รับการคัดเลือกให้เป็นที่ปรึกษางานวิจัยของ  Diljit Singh Doctaral Candidate จาก School of Library and Information Studies Florida State University, U.S.A. นอกจากนี้สมาคมห้องสมุดแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี มอบโล่เกียรติคุณประกาศยกย่องเป็นบุคคลดีเด่นด้านบรรณารักษ์และสารสนเทศศาสตร์

   ด้วยการอุทิศตนเพื่อวางรากฐานการศึกษาแก่มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ตั้งแต่ยุคก่อตั้งวิทยาลัยวิชาการศึกษามหาสารคาม ยุคพัฒนาสถานภาพเป็นมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒมหาสารคามสู่สถานภาพการเป็นมหาวิทยาลัยเอกเทศโดยสมบูรณ์คือมหาวิทยาลัยมหาสารคาม  ศาสตราจารย์เกียรติคุณฉวีลักษณ์ บุณยะกาญจน เป็นปูชนียาจารย์โดยแท้  สภามหาวิทยาลัยมหาสารคาม จึงมีมติเห็นชอบแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งศาสตราจารย์เกียรติคุณเพื่อเป็นศิริมงคลแก่มหาวิทยาลัยสืบไป